Tribina: “Sekularno-religijska arhitektura – od Albertija do Mihajla Mitrovića“ – Arhitekta je uvek onaj koji budan sanja

Religijska arhitektura predstavlja najuzvišeniji vid arhitekture. Religijska arhitektura kroz vekove sebi postavlja zadatak da otelotvori i učini transparentnom i celovitom tananu i suptilnu granicu koja počiva na podvojenosti duha i materije, čovekovog uma i tela. Tu granicu svojim delanjem opipava i iskušava arhitekta stvaralac. Kao akrobata na žici, arhitekta balansira sa svim onim što mu svet i priroda pružaju. Najveći arhitektonski umovi Iktin, Kalikrat, Apolodor iz Damaska, Isidor iz Mileta i Antemije iz Trala uspostavili su trase arhitekture koje su dalje uz pomoć viska, lenjira i šestara nastavljali Leon Batista Alberti, Donato Bramante, Sebastiano Serlio, Andrea Paladio, Đakomo Baroci da Vinjola i Frančesko Boromini. Veličanstveni Đovani Batista Piranezi odškrinuo je vrata nemogućeg, okrečući novu stranicu u istoriji arhitekture, eliminisao je podvojenost na sveto i profano, čineći mogućim da sekularna arhitektura u sebi zabaštini klicu religijskog, bez obzira o kojoj nameni arhitekture da je reč – individualnoj kući, poslovnoj zgradi, školi, muzeju, bolnici, tržnom centru, i sl.

Sekularno religijska-arhitektura koristi se simboličkim jezikom koji razbuktava našu percepciju i maštu, a posebno poglavlje označiće revolucionarna vizionarska arhitektura Etjena Luja Bulea, Kloda Nikole Ledua, Roberta Adama, Anrija Labrusta i Antonia Gaudija čija dela stoje na pragu modernizma i uvode nas u fascinantne primere Gesamtkunstwerk-a u delima Viktora Orte, Čarlsa Renija Mekintoša, Ota Vagnera, Jozefa Marije Olbriha, Jozefa Hofmana, Adolfa Losa, Luja Salivena, Frenka Lojda Rajta, Antonija Sant Elije, Valtera Gropijusa, Ludviga Misa van der Roa, Šarla Eduara Le Korbizjea i Alvara Alta.

Sa Lujem Kanom otvorićemo vrata visokog modernizma i onog što se danas sveukupno podvodi pod postmodernizam, bićemo svedoci najveličanstvenijih ideja sekularno-religisjke arhitekture Oskara Nimajera, Filipa Džonsona, Roberta Venturija, Frenka O. Gerija, Kiša Kurokave, Alda Rosija, Pitera Ajzemana, Normana Fostera, Rikarda Bofilja, Pitera Zumthora, Žana Nuvela, Daniela Libeskinda, Tadaa Anda, Rema Kolhasa, Zahe Hadid, Hernana Diaza Alonsa, i dr. Takođe na ovom izlaganju paralelno ćemo pratiti kako se sekularno-religijska arhitektura prepoznaje i manifestuje u delima najeminentnijih srpskih i jugoslovenskih arhitekata poput Jovana Ilkića, Andre Stevanovića, Nikole Nestorovića, Branka Tanazevića, Momira Korunovića, Petra Bajalovića, Dragiše Brašovana, Nikole Dobrovića, Milana Zlokovića, Milorada Pantovića, Mihaila Jankovića, Ivana Antića, Ivanke Raspopović, Bogdana Bogdanovića i Mihajla Mitrovića.

Arhitekta je onaj koji plovi uvek ka nepoznatom, on je Odisej svog doba – putnik, tragalac, tvorac i pronalazač. Arhitekta je onaj koji se čitav svoj život nalazi na putu spoznaje dalekih prostanstava, ali ujedno i na putu samospoznaje. On je taj koji gradi, gradi za druge, ali kroz to građenje arhitekta izgrađuje i samog sebe – svoj duh i intelekt. Ući u um arhitekte znači zaigrati jednu nemoguću faustovsku igru koja superponira heurističku enigmu koju je teško razrešiti. Arhitekta sanja otvorenih očiju, on je taj koji nikada ne umire, njegova dela traju, čak i onda kada ih ratovi i prirodne katastrofe razruše, ostaje uvek nešto, neka esencija koja kao magična štafeta kroz istoriju prelazi iz ruke jednog u ruke drugog arhitekte.

dr Irena Kuletin Ćulafić je docent na Arhitektonskom fakultetu Univerziteta u Beogradu, na Departmanu za istoriju i teoriju arhitekture i umetnosti. Posebna područja interesa: istorija, teorija, estetika i filozofija arhitekture, umetnosti, primenjenih umetnosti i dizajna; zaštita kulturnog nasleđa; estetika životne sredine i svakodnevna estetika u arhitekturi, urbanizmu, unutrašnjoj arhitekturi i industrijskom dizajnu.

Ciklus tribina Teologija i arhitektura upoznaje stručnu i širu javnost sa odnosom između sakralnog prostora, njegovih oblika i simboličkog značenja, i religijskih ideja i rituala. Ciklus obuhvata mediteranske i zapadne tradicije, uključujući antičku Grčku i Rim, judaizam, islam, hrišćanstvo, ali i moderne fenomene poput „sekularnih religija“ i njihovih (sekularno) sakralnih prostora, poput nacionalnih memorijala i slobodno-masonskih hramova. Pored upoznavanja sa specifičnostima religijskih ideja, rituala i arhitektonskih oblika u svakoj pojedinačnoj tradiciji, ciklus takođe ima za svrhu ukazivanje na kontinuitete koji postoje između tradicija koje formalno shvatamo kao različite; sveti prostori i njihova simbolika pružaju možda i najupečatljivije svedočanstvo o tim kontinuitetima.